Rzeka Marycha - powierzchnia zlewni obejmuje w granicach Polski 409,8 km2. Przecina ona praktycznie cały powiat sejneński. Jej źródła znajdują się w bagnach, nieopodal wsi Wołyńce (gmina Puńsk), w pobliżu granicy z Litwą. Rzeka stanowi lewy dopływ Czarnej Hańczy, a jej ujście znajduje się na terenie Białorusi. Jej całkowita długość wynosi 80,8 km z tego ostatnie 17,6 km płynie poza granicami kraju. Współczesna Marycha składa się z trzech dawnych, historycznie poświadczonych rzek. Odcinek od źródeł do jeziora Sejny nosił nazwę Czarna – ze względu na ciemną barwę wody dodatkowo spotęgowanej porastającymi jej brzegi czarnymi lasami olszowymi z domieszką świerka. Odcinek od jeziora Sejny do jeziora Pomorze nosił nazwę Sejna, która to nazwa wywodzi się od jeziora Sejny. Ostatni odcinek od jeziora Pomorze do ujścia do rzeki Czarna Hańcza (w przeszłości „Ańcza”) nosił nazwę Marycha (Moricha). Swą nazwę zawdzięczał staropruskiej (jaćwieskiej) nazwie pochodzącej od nazwy jeziora Mare (Pomorze).
REZERWATY PRZYRODY
Rezerwat „Łempis” został utworzony w 1983 roku i obejmuje obszar 132,21 ha. Ochroną objęto polodowcową zatorfioną rynnę z jeziorami Stulpin, Stulpieniuk, Łempiutis i Łempis oraz otaczające je lasy. Wymienione jeziora zaliczamy do typowych dla leśnych i wodno - torfowiskowych ekosystemów Pojezierza Wschodniosuwalskiego. Jeziora wraz z torfowiskami stanowią miejsca lęgowe ptactwa wodnego, są otoczone szerokim pasem szuwarów, złożonych głównie z trzciny pospolitej, pałki szerokolistnej i oczeretu jeziornego. Całą strefę przybrzeżną i duże połacie jezior zajmują zbiorowiska roślinności wodnej z grzybieniem białym i grążelem żółtym na czele. Występują tutaj brzozowo - świerkowe bory torfowcowe z domieszką olszy czarnej i sosny, lasy łochyniowe i olsy. Od kilkunastu lat w rezerwacie osiedliły się bobry. Rezerwat jest położony w sąsiedztwie drogi Zelwa – Berżniki, po której prowadzi oznakowany rowerowy szlak R65. Dostępność turystyczna rezerwatu jest mocno ograniczona ze względu na podmokły, bagienny teren. Ale też nie ma potrzeby penetracji wnętrza rezerwatu. Wzdłuż jego zachodniej granicy prowadzi czerwony szlak pieszy, podążając, którym możemy zobaczyć charakterystyczne dla rezerwatu typy zbiorowisk roślinnych oraz wyjątkowo piękne jezioro Łempis. Na północnym oraz południowym krańcu rezerwatu stoją okazałe tablice informacyjne ustawione przez gospodarza terenu – nadleśnictwo Pomorze. Tablice zachęcają do zwiedzania rezerwatu, jednak nie proponują żadnej trasy takiego zwiedzania. Na terenie rezerwatu można zobaczyć namalowane na drzewach białe strzałki mające ułatwić dojście do miejsc widokowych.
Rezerwat"Bobruczek” znajduje się na terenie gminy Puńsk, na strudze uchodzącej do jeziora Boksze, w pobliżu odcinka drogi Smolany – Szypliszki. Został on utworzony w 1961 roku w celu ochrony bobrów. Zajmuje powierzchnię 1,30 ha zabagnionej doliny z pasem trzciny oraz wierzbą szarą i olszą czarną. Na jego obszarze spotykamy kilka bobrowych żeremi. Generalnie teren jest niedostępny turystycznie
Rezerwat"Pomorze”, został utworzony w 1983 roku na obszarze 20,50 ha morenowego wyniesienia wysokiego brzegu Marychy. Ochroną objęto bór świeży z około dwustuletnimi okazami sosny będącej pozostałością po dawnej Puszczy Przełomskiej i Berżnickiej. Wzgórze kryje w sobie także szczątki pojaćwieskiego grodziska. Rezerwat Pomorze cechuje bardzo dobra dostępność komunikacyjna, biegną przez niego oznakowane szlaki turystyczne.
Rezerwat"Tobolinka” został utworzony w 1959 roku. Zajmuje powierzchnię 4,62 ha i jest położony pomiędzy jeziorami Pomorze i Zelwa, niedaleko drogi Giby – Zelwa. Ochroną objęto niewielkie dystroficzne jezioro Tobolinka, którego osobliwością są pływające małe, przybrzeżne torfowe wysepki. Brzegi jeziorka porasta bór łochyniowy z licznymi skupiskami, m.in. bagna zwyczajnego, wawrzynka wilczełyko, rosiczki, borówki bagiennej i czarnej. W pobliżu znajdują się 2 pola biwakowe oraz oznakowane szlaki turystyczne, przy drodze Giby – Zelwa. Właśnie od tej drogi do rezerwatu prowadzi bezpośrednia ścieżka, a na brzegu jeziora zbudowano nieduży pomost. Z uwagi na niewielki obszar, położony w kotlinie i mało dostępne brzegi zarastającego jeziorka może być w ograniczonym stopniu wykorzystany pod względem turystycznym
Rezerwat „Ostoja Bobrów Marycha” obejmuje górny odcinek rzeki wraz z całą doliną Marychy (Czarnej), wzdłuż drogi Sejny – Smolany, pomiędzy dawną wsią osocką Michnowce, a miejscowością Murowany Most. Został on utworzony w 1960 roku i zajmuje powierzchnię 207,85 ha. W rezerwacie przebywa kilkanaście rodzin bobra europejskiego. Rzeka w kilku miejscach jest poprzecinana bobrowymi tamami, które każdego roku częściowo niszczy wiosenny przybór wód. Ponadto na terenie całej podmokłej doliny Marychy spotkamy ślady działalności bobrów, przede wszystkim ścięte drzewa liściaste i poobgryzane gałęzie. Na obszarze rezerwatu spotykamy zróżnicowany drzewostan. Na pomorenowych wzniesieniach występuje bór sosnowy brusznicowy, który przechodzi w bór sosnowo - świerkowy. Tereny niżej położone zajmuje bór mieszany torfowcowy z przewagą świerka, brzozy i olszy czarnej. Obszary bagienno - torfowiskowe porasta ols z dominacją olszy czarnej i udziałem brzozy omszonej oraz licznymi paprociami, mchami i wątrobowcami. Oprócz wymienionych bobrów żyją tutaj liczne ssaki, z których największe to: dziki, sarny, lisy, kuny, wiewiórki, przejściowo łosie. Teren jest dostępny turystycznie, głównie wzdłuż traktów leśnych biegnących od drogi Sejny – Szypliszki, w kierunku na Krasnopol, Jegliniec, Pawłówkę i Skustele.
Rezerwat „Kukle” utworzono w celu ochrony naturalnych ekosystemów leśnych, wodnych
i torfowiskowych oraz unikalnych walorów krajobrazowych, w 1983 roku w dolinie Marychy, na jej pięciokilometrowym odcinku od miejscowości Zelwa do granicy z Litwą. Ogólna powierzchnia rezerwatu wynosi 354,41 ha. Wyniesienia terenu oraz zbocza doliny porasta bór sosnowo-świerkowy z domieszką brzozy, klonu, lipy, dębu i osiki. Dolinę rzeki i okolice niewielkich dystroficznych jezior Dzieżgonis i Przystaje pokrywa bór bagienny, przechodzący miejscami w las łęgowy z bogatym poszyciem, w tym licznymi gatunkami mchów i wątrobowców. Rzeka Marycha wpływając na teren rezerwatu tworzy rozległą kilkuset metrowej szerokości bagienną dolinę pokrytą szuwarami z kępami łozin i wierzby. Po około dwóch kilometrach rzeka wraca do swojego wąskiego koryta meandrując w kierunku granicy państwa. Marycha na całym opisanym odcinku jest zaliczana wędkarsko do tzw. wód górskich, a w jej czystych wodach spotkamy oprócz pospolitych okoni, płoci, krąpi, wzdręg, szczupaków także lipienie, pstrągi, kiełbie i strzeble potokowe. Rzeka jest na tym odcinku również bardzo atrakcyjna kajakowo, aczkolwiek jest to trasa o znacznym stopniu trudności.
